Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie i Muzeum Wycinanki w Konstancinie-Jeziornie zapraszają na III Przegląd Filmów Etnograficznych „Kolędnicy i Kowale 2024”. Zostaną zaprezentowane wyjątkowe filmy dokumentalne opowiadające o wciąż żywych tradycjach karnawałowych w Polsce i w innych krajach Europy, a także o ginących umiejętnościach rzemieślniczych.
Niedziela, 08.12.2024, godz. 15.00-17.00
Pokaz otwarte
Karnawał w Europie (Hiszpania, Włochy, Rumunia) i ginące rzemiosło (część I)
Na otwarcie III Przeglądu Filmów Etno w Muzeum Wycinanki zaprezentujemy filmy opowiadające o wciąż żywych w Europie tradycjach karnawałowych. Niezwykle barwne i przepełnione symboliką, pokazują w jaki sposób konstruowano pozornie wesoły „świat na opak”. Początki europejskiego karnawału są silnie osadzone w zimowych obrzędach ludowych. Jest to czas rytuałów w przeciwieństwie do lata, kiedy to głównie zajmowano się pracą na roli i w gospodarstwie. W czasie karnawału przodkowie wracają pod postacią zamaskowanych mieszkańców miast i wsi, składając wizytę swoim społecznościom z obietnicą urodzaju i obfitości. Etnograficzne zapisy filmowe tych obrzędów dają także wyobrażenie o wspólnocie kulturowej Europy. W drugiej części pokazu zaprezentujemy wybór odrestaurowanych filmów nakręconych na taśmie światłoczułej 16mm. Prezentujemy na nich ginące umiejętności rzemieślnicze i procesy wytwarzania różnorodnych wyrobów z surowców naturalnych. Filmy te, pierwotnie nieme, wzbogacono o merytoryczne komentarze lektorskie i dźwięki otoczenia. Proces udźwiękowienia jest szczególne interesujący z uwagi na metody odtwarzania dźwięków, które w sposób naturalny powinny towarzyszyć przedstawianej rzeczywistości.
Karnawał w Europie (Hiszpania, Włochy, Rumunia)
Podwójny pochód Joaldunak, realizacja, Michele Trentini, 11 min. Ituren, Zubieta, Nawarra, Hiszpania, Museo degli Usi e Costumi della Gente Trentina, 2011
Wsie Ituren i Zubieta, są położone w północnej Nawarze i oddalone od siebie zaledwie o cztery kilometry. W ostatni poniedziałek i wtorek stycznia z Ituren i Zubieta wyjchodzi pochód Joaldunak, aby dotrzeć do innych miejscowości regionu. Joaldunak znaczy tyle co „ci, którzy noszą dzwony”.
Dawno temu w dolinie Fiemme, realizacja Michele Trentini, 20 min, Carano, dolina Fiemme, Trydent, Włochy. Museu degli Usi e Costumi della Gente Trentini, 24 lutego 2009
Raz na cztery lata podczas karnawału we wsi Carano, kawalerowie uzupełniają swe szeregi przyjmując nowych członków. W ten sposób utworzona grupa ma szczególne zadanie paradowania po wsi jako wielki baner w kolorach żółtym, czerwonym, niebieskim i białym. Pogrubioną, dużą czcionką jest na nim wypisane hasło: „młodzież z Carano”. Poza grupą kawalerów i młodych mężczyzn, w paradzie uczestniczą również niektóre klasyczne postacie karnawałowe.
Jeden dzień w Agnicie, realizacja Michele Trentini, 10 min., Agnita, Rumunia, Museo degli Usi e Costumi della Gente Trentina, 2011
Parada Lolele jest korowodem średniowiecznych cechów rzemieślniczych i kupieckich w Siedmiogrodzie w Transylwanii. Dziś dawni saksońscy mieszkańcy regionu, który powrócili do Niemiec po 1989 roku, przyjeżdżają do swojej dawnej przybranej ojczyzny, by uczestniczyć w maskaradzie.
Ginące Rzemiosło – nowe, cyfrowe życie filmów archiwalnych (część I)
Budowa łodzi, realizacja, Krzysztof Chojnacki, 22 min., Murzynowo n\Wisłą, pow.. płocki, woj. mazowieckie, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, 1982
Zapis kolejnych faz budowy wręgowej łodzi rybackiej.
Połów ryb ością, realizacja Krzysztof Chojnacki, Lech Mróz, Piotr Szacki, 7 min., Studziany Las nad Czarną Hańczą, pow. sejneński, woj. Podlaskie, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, 1968
Zapis techniki połowu ryb przy pomocy ości (ościenia).
Plecionkarstwo z korzenia, realizacja Krzysztof Chojnacki, Anna Włodarz, 16 min., Motarzyno, pow. słupski, woj. pomorskie, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, 1980
Zdobywanie i przygotowywanie surowca, technika wyplatania naczyń z korzeni sosnowych.
Poniedziałek, 09.12.2024, wtorek, 10.12.2024, środa, 11.12.2024
Pokazy dla szkół, godz. 10.00 lub godz. 12.00
Czas kolędowania – pokazy dla szkół
W części Przeglądu nazwanej „Czas kolędowania” zaprezentujemy filmy opowiadające o wciąż żywych w Polsce i Europie tradycjach karnawałowych. Niezwykle barwne i przepełnione symboliką, pokazują w jaki sposób konstruowano pozornie wesoły „świat na opak”. Początki europejskiego karnawału są silnie osadzone w zimowych obrzędach ludowych. Jest to czas rytuałów w przeciwieństwie do lata kiedy to głównie zajmowano się pracą na roli i w gospodarstwie. W czasie karnawału przodkowie wracają pod postacią zamaskowanych mieszkańców miast i wsi składając wizytę swoim społecznościom z obietnicą urodzaju i obfitości. Etnograficzne zapisy filmowe tych obrzędów dają także wyobrażenie o wspólnocie kulturowej Europy.
Podczas projekcji Mariusz Raniszewski z Muzeum Etnograficznego w Warszawie wprowadzi dzieci w tematykę filmów i na bieżąco będzie tłumaczył przedstawione w filmach obrzędy.
Jukace, realizacja Mariusz Raniszewski, 11 min., Żywiec, woj. śląskie, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, 2011.
Film jest zapisem lokalnego, żywieckiego noworocznego zwyczaju składania życzeń przez grupę kawalerów. Zamaskowani przebierańcy przez całą sylwestrową noc i pierwsze styczniowe przedpołudnie zaczepiają przechodniów recytując słowa życzeń „Zdrowia, szczęścia, i słodyczy noworoczny Jukac życzy”.
Koza Szymborska, realizacja. Michele Trentini, 11 min., Inowrocław, woj. kujawsko-pomorskie, Museo degli Usi e Costumi della Gente Trentina, 2011
W Szymborzu (części Inowrocławia) działa Stowarzyszenie Klubu Kawalerów, które od 160 lat organizuje „ostatkową” kozę. W ostatni dzień karnawału orszak przebierańców stawia się w ratuszu u prezydenta miasta, następnie rusza ulicami odwiedzając szkoły, instytucje i domy prywatne.
Zapustnicy, realizacja Mariusz Raniszewski, Polska, 11 min.,, Radomyśl nad Sanem, pow. stalowolski, woj. podkarpackie, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, 2011
„Zapustnicy” to krótki zapis ostatkowego zwyczaju w Radomyślu nad Sanem, gdzie grupa młodych ludzi zainspirowana przez jedną z mieszkanek wsi – Gizelę Krajewską -kontynuuje tradycję swoich dziadów. Przebrani w najdziwniejsze kostiumy wędrują przez miasteczko prowadzeni przez młodą parę. Odwiedzają miejsca, które w metaforyczny sposób odnoszą się do cyklu życia człowieka.
Podwójny pochód Joaldunak, realizacja, Michele Trentini, 11 min. Ituren, Zubieta, Nawarra, Hiszpania, Museo degli Usi e Costumi della Gente Trentina, 2011
Wsie Ituren i Zubieta, są położone w północnej Nawarze i oddalone od siebie zaledwie o cztery kilometry. W ostatni poniedziałek i wtorek stycznia z Ituren i Zubieta wyjchodzi pochód Joaldunak, aby dotrzeć do innych miejscowości regionu. Joaldunak znaczy tyle co „ci, którzy noszą dzwony”.
Dawno temu w dolinie Fiemme, realizacja Michele Trentini, 20 min, Carano, dolina Fiemme, Trydent, Włochy. Museu degli Usi e Costumi della Gente Trentini, 24 lutego 2009
Raz na cztery lata podczas karnawału we wsi Carano, kawalerowie uzupełniają swe szeregi przyjmując nowych członków. W ten sposób utworzona grupa ma szczególne zadanie paradowania po wsi jako wielki baner w kolorach żółtym, czerwonym, niebieskim i białym. Pogrubioną, dużą czcionką jest na nim wypisane hasło: „młodzież z Carano”. Poza grupą kawalerów i młodych mężczyzn, w paradzie uczestniczą również niektóre klasyczne postacie karnawałowe.
Jeden dzień w Agnicie, realizacja Michele Trentini, 10 min., Agnita, Rumunia, Museo degli Usi e Costumi della Gente Trentina, 2011
Parada Lolele jest korowodem średniowiecznych cechów rzemieślniczych i kupieckich w Siedmiogrodzie w Transylwanii. Dziś dawni saksońscy mieszkańcy regionu, który powrócili do Niemiec po 1989 roku, przyjeżdżają do swojej dawnej przybranej ojczyzny, by uczestniczyć w maskaradzie.
Czas trwania filmów + prelekcja – około 90 min.
Czwartek, 12.12.2024, godz. 18.00-20.00
Pokaz otwarty
Karnawał w Polsce i ginące rzemiosło (część II)
Podczas czwartkowego spotkania wieńczącego III Przegląd Filmów Etno w Muzeum Wycinanki zaprezentujemy filmy opowiadające o polskich tradycjach karnawałowych. Niezwykle barwne i przepełnione symboliką, pokazują w jaki sposób konstruowano pozornie wesoły „świat na opak”. Początki europejskiego karnawału są silnie osadzone w zimowych obrzędach ludowych. Jest to czas rytuałów w przeciwieństwie do lata kiedy, to głównie zajmowano się pracą na roli i w gospodarstwie. W czasie karnawału przodkowie wracają pod postacią zamaskowanych mieszkańców miast i wsi składając wizytę swoim społecznościom
z obietnicą urodzaju i obfitości. Etnograficzne zapisy filmowe tych obrzędów dają także wyobrażenie o wspólnocie kulturowej Europy. Następnie zaprezentujemy wybór odrestaurowanych filmów nakręconych na taśmie światłoczułej 16mm, przedstawiające ginące umiejętności rzemieślnicze i procesy wytwarzania różnorodnych wyrobów z surowców naturalnych. Filmy te, pierwotnie nieme, wzbogacono o merytoryczne komentarze lektorskie i dźwięki otoczenia. Proces udźwiękowienia jest szczególne interesujący z uwagi na metody odtwarzania dźwięków, które w sposób naturalny powinny towarzyszyć przedstawianej rzeczywistości.
Filmy prezentowane podczas Przeglądu to czas spotkania z tradycją a zarazem popularyzacja szczególnego gatunku filmowego jakim jest kino etnograficzne. Są to również filmy dokumentujące niematerialne dziedzictwo kulturowe.
Karnawał w Polsce
Trzej Królowie z Sopotni Małej, realizacja, Mariusz Raniszewski, 20 min., PME 2011
Sopotnia Mała to jedyne miejsce w Beskidzie Żywieckim, gdzie od 6 stycznia przez trzy dni orszak Trzech Króli odwiedza wszystkich mieszkańców wsi. Film rejestruje ich wędrówkę krok po kroku, pokazując też towarzyszące Królom postaci maszkar czyniących spustoszenia w gospodarstwach, straszących dzieci i dorosłych, pobierających opłaty za przejazd przez wieś.
Koza Szymborska, realizacja. Michele Trentini, 11 min., Inowrocław, woj. kujawsko-pomorskie, Museo degli Usi e Costumi della Gente Trentina, 2011
W Szymborzu (części Inowrocławia) działa Stowarzyszenie Klubu Kawalerów, które od 160 lat organizuje „ostatkową” kozę. W ostatni dzień karnawału orszak przebierańców stawia się w ratuszu u prezydenta miasta, następnie rusza ulicami odwiedzając szkoły, instytucje i domy prywatne.
Jukace, realizacja Mariusz Raniszewski, 11 min., Żywiec, woj. śląskie, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, 2011
Film jest zapisem lokalnego, żywieckiego noworocznego zwyczaju składania życzeń przez grupę kawalerów. Zamaskowani przebierańcy przez całą sylwestrową noc i pierwsze styczniowe przedpołudnie zaczepiają przechodniów recytując słowa życzeń „Zdrowia, szczęścia, i słodyczy noworoczny Jukac życzy”.
Zapustnicy, realizacja Mariusz Raniszewski, Polska, 11 min.,, Radomyśl nad Sanem, pow. stalowolski, woj. podkarpackie, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, 2011
„Zapustnicy” to krótki zapis ostatkowego zwyczaju w Radomyślu nad Sanem, gdzie grupa młodych ludzi zainspirowana przez jedną z mieszkanek wsi – Gizelę Krajewską -kontynuuje tradycję swoich dziadów. Przebrani w najdziwniejsze kostiumy wędrują przez miasteczko prowadzeni przez młodą parę. Odwiedzają miejsca, które w metaforyczny sposób odnoszą się do cyklu życia człowieka.
Ginące Rzemiosło – nowe, cyfrowe życie filmów archiwalnych (część II)
Wyrób sit, realizacja Krzysztof Chojnacki, 15 min., Janowszczyzna, powiat sokólski, woj. podlaskie, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, 1976 Zapis techniki wyrobu sit.
Kucie koni, realizacja Krzysztof Chojnacki, Anna Filipowicz-Mróz, Anna Włodarz, 6 min., Rakszawa, pow. łańcucki, woj.. podkarpackie, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, 1979
Zapis techniki i procesu podkuwania konia, kowal przy pracy.
Wyrób niecek, realizacja Urszula Bojar, Krzysztof Chojnacki, Piotr Szacki, 15 min. Rakszawa, pow. łańcucki, woj. podkarpackie, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, 1975
Zapis techniki wyrobu niecek drewnianych.
8-12 grudnia 2024 r.
Muzeum Wycinanki, ul. Anny Walentynowicz 18
Wstęp wolny