„Kolędnicy i Kowale”
Obrzędowość i rzemiosło w filmach ze zbiorów archiwum naukowego Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie
Muzeum Wycinanki
Anny Walentynowicz 18
Konstancin-Jeziorna
I część Przeglądu „Czas kolędowania” prezentuje filmy opowiadające o wciąż żywych w Polsce i Europie tradycjach karnawałowych. Niezwykle barwne, przepełnione symboliką, pokazują w jaki sposób korowody i obrzędy karnawałowe konstruowały pozornie wesoły „świat na opak”. Etnograficzne zapisy filmowe tych obrzędów dają także wyobrażenie o wspólnocie kulturowej Europy.
II część „Cyfrowe oblicze dawnych filmów” odnosi się do procesu digitalizacji filmów zrealizowanych na taśmie światłoczułej 16 mm. Pokazują one ginące umiejętności twórców instrumentów i różnorodnych wyrobów rzemieślniczych. Filmy te pierwotnie nieme, wraz z procesem digitalizacji są opatrywane komentarzami i dźwiękiem efektowym. Ten drugi proces jest szczególne interesujący ze względu na sposoby odtworzenia dźwięków, które powinny towarzyszyć filmom.
Filmy zaprezentowane podczas Przeglądu to nie tylko spotkanie z tradycją i popularyzacja szczególnej odmiany filmów jaką jest kino etnograficzne, są to także dokumenty pokazujące, w jaki sposób dokumentować i zachowywać niematerialne dziedzictwo kulturowe.
Pokazy poprzedzi prelekcja etnografa Mariusza Raniszewskiego.
PROGRAM
29, 30.11 i 1.12 godz. 10.00 i 12.00
Program dla szkół dla dzieci i młodzieży od IV klasy szkoły podstawowej
Zapisy dla grup: biuro@muzeumwycinanki.eu lub tel. 500 593 685
Czas kolędowania
- Trzej Królowie z Sopotni Małej, realizacja, Mariusz Raniszewski, 20 min., PME 2011.
Sopotnia Mała to jedyne miejsce w Beskidzie Żywieckim, gdzie od 6 stycznia przez trzy dni orszak Trzech Króli odwiedza wszystkich mieszkańców wsi. Film rejestruje ich wędrówkę krok po kroku, pokazując też towarzyszące Królom postaci maszkar czyniących spustoszenia w gospodarstwach, straszących dzieci i dorosłych, pobierających opłaty za przejazd przez wieś.
- Vasiličari, realizacja, Patryk Pawlaczyk, Mariusz Raniszewski, Amudena Rutkowska, 16 min., PME 2011.
Mieszkańcy wsi Raotince w północnej Macedonii co roku w dniu 14 stycznia, w czasie prawosławnego Nowego Roku, stają się świadkami przemarszu mężczyzn przebranych za stworzenia z zaświatów. Nazwa przebierańców – Vasiličari pochodzi od patrona tego dnia, Świętego Bazylego. Kamera towarzyszy im podczas przygotowań i odwiedzin w kolejnych domach, gdzie błogosławią mieszkańcom, odpędzają złe moce, a w zamian za muzykę i taniec otrzymują dary.
- Lolele, realizacja, Justyna Laskowska – Otwinowska, Mariusz Raniszewski, Aleksander Robotycki, 20 min., PME 2011.
Zapis karnawałowej tradycji wywodzącej się z legendarnej opowieści o dzielnej księżniczce, która przebrana za potwora wystraszyła najeźdźców pewnego siedmiogrodzkiego miasta. Zwyczajowy przemarsz licznej grupy barwnych przebierańców przez miasteczka Transylwanii odbywa się w każdym z nich według tego samego scenariusza i z tymi samymi elementami węzłowymi: poskramianie niedźwiedzia, obecność przedstawicieli różnych gildii, ujarzmianie konia. Finał odbywa się w Agnicie, gdzie po paradzie uczestnicy rozbiegają się po domach wspólnie bawiąc się i śpiewając.
- Kolęda, realizacja, Patryk Pawlaczyk, 7 min. PMW 2018.
Dokumentalna opowieść o niezwykłych kolędnikach na Podlasiu. W skład grupy wchodzą osoby z różnych stron Europy. Dzięki nim kostiumy kolędników, nawiązujące często do tych, jakie nosi się w ich krajach ojczystych otrzymują niespotykane nigdzie indziej wzory, kształty i kolory. Scenariusz kolędy nawiązuje do popularnych w tym regionie teatrów obrzędowych.
Czas trwania: 80 minut
2 i 3 grudnia godz. 17.00
Program otwarty
Część pierwsza – Czas kolędowania
- Trzej Królowie z Sopotni Małej, realizacja, Mariusz Raniszewski, 20 min., PME 2011.
Sopotnia Mała to jedyne miejsce w Beskidzie Żywieckim, gdzie od 6 stycznia przez trzy dni orszak Trzech Króli odwiedza wszystkich mieszkańców wsi. Film rejestruje ich wędrówkę krok po kroku, pokazując też towarzyszące Królom postaci maszkar czyniących spustoszenia w gospodarstwach, straszących dzieci i dorosłych, pobierających opłaty za przejazd przez wieś.
- Vasiličari, realizacja, Patryk Pawlaczyk, Mariusz Raniszewski, Amudena Rutkowska, 16 min., PME 2011.
Mieszkańcy wsi Raotince w północnej Macedonii co roku w dniu 14 stycznia, w czasie prawosławnego Nowego Roku, stają się świadkami przemarszu mężczyzn przebranych za stworzenia z zaświatów. Nazwa przebierańców – Vasiličari pochodzi od patrona tego dnia, Świętego Bazylego. Kamera towarzyszy im podczas przygotowań i odwiedzin w kolejnych domach, gdzie błogosławią mieszkańcom, odpędzają złe moce, a z zamian za muzykę i taniec otrzymują dary.
- Lolele, realizacja, Justyna Laskowska – Otwinowska, Mariusz Raniszewski, Aleksander Robotycki, 20 min., PME 2011.
Zapis karnawałowej tradycji wywodzącej się z legendarnej opowieści o dzielnej księżniczce, która przebrana za potwora wystraszyła najeźdźców pewnego siedmiogrodzkiego miasta. Zwyczajowy przemarsz licznej grupy barwnych przebierańców przez miasteczka Transylwanii odbywa się w każdym z nich według tego samego scenariusza i z tymi samymi elementami węzłowymi: poskramianie niedźwiedzia, obecność przedstawicieli różnych gildii, ujarzmianie konia. Finał odbywa się w Agnicie, gdzie po paradzie uczestnicy rozbiegają się po domach wspólnie bawiąc się i śpiewając.
- Kolęda, realizacja, Patryk Pawlaczyk, 7 min. PMW 2018.
Dokumentalna opowieść o niezwykłych kolędnikach na Podlasiu. W skład grupy wchodzą osoby z różnych stron Europy. Dzięki nim kostiumy kolędników, nawiązujące często do tych, jakie nosi się w ich krajach ojczystych otrzymują niespotykane nigdzie indziej wzory, kształty i kolory. Scenariusz kolędy nawiązuje do popularnych w tym regionie teatrów obrzędowych.
- Herody z Zielonek, realizacja, Mariusz Raniszewski, Radosław Surowiec, 19 min., PME 2011. Film dokumentuje zwyczaj kultywowany w gminie Zielonki. W pierwszy dzień Świąt Bożego Narodzenia we wsi pojawia się grupa młodych mężczyzn w bajecznie kolorowych strojach. Całej grupie przewodzi król Herod. Do jego świty należą: marszałek, feldmarszałek, hetman, ułan i Turek. Zawsze chodzą z nimi: żyd, śmierć i diabeł. Po przedstawieniu akcji na dworze króla Heroda przebierańcy okolędowują wszystkich w domu – począwszy od gospodarza, na małych dzieciach skończywszy.
- Karnawały kobiet, realizacja, Amudena Rutkowska, 36 minut, PME 2015
Film przedstawiający i opisujący historyczne oraz współczesne obchody babskiego combra w kilku miejscach w Polsce,
- Dudy i dudziarze, realizacja, Mariusz Raniszewski, 20 min. PME 2016
Film przedstawiający współczesne dudziarstwo w Polsce w wielu aspektach – od gry, poprzez budowę instrumentów, naukę, popularyzację, na wykorzystaniu dud kończąc.
Część druga – Cyfrowe oblicze dawnych filmów
- Wyrób fajek na Podhalu, realizacja, Krzysztof Chojnacki, Piotr Szacki, 24 min. PME 1982, Ciche, gm. Czarny Dunajec, pow. nowotarski, woj. małopolskie,
- Dzwonki pasterskie na Podhalu, realizacja Krzysztof Chojnacki, Piotr Szacki, 21 min. PME 1985, Czerwienne, gm. Czarny Dunajec, pow. nowotarski, woj. małopolskie,
- Ligawka, Krzysztof Chojnacki, Piotr Szacki, 13 min. PME 1982, Łempice, gm. Ciechanowiec, pow. wysokomazowiecki, woj. podlaskie,
- Plecionkarstwo z wikliny, realizacja Krzysztof Chojnacki, Piotr Szacki, 14 min. PME 1980, Ogrodniki, pow. siemiatycki, woj. Podlaskie,
- Wyrób kołowrotków, realizacja Piotr Szacki, Krzysztof Chojnacki, 16 min. PME 1976, Kundzicze i Kruszyniany, gm. Krynki pow. sokólski, woj. Podlaskie.
- Wyrób siewnic i miarek, realizacja Krzysztof Chojnacki, Piotr Szacki, Urszula Gmachowska, 11 min. PME 1975, Brzóza Stadnicka, gm. Żołynia, pow. łańcucki, woj. Podkarpackie,
Organizatorzy: Konstanciński Dom Kultury oraz Muzeum Wycinanki
Partnerem wydarzenia jest Muzeum Etnograficzne w Warszawie